Araştırmalar, pak elektrik üretimi için gerekli altyapı süratle inşa edilmezse çok sıcak hava dalgalarının, seller ve tropikal kasırgaların daha da çok yaşanacağını ortaya koyuyor.2015 yılında yaklaşık 200 hükümet başkanı, bu yüzyılın sonuna dek global sıcaklık artışını 1,5 santigrat derecede durdurma kelamı verdi. Fakat şu periyot Mısır’da düzenlenen COP27 iklim zirvesi için, 7 yıl aradan sonra bir araya geldiklerinde gezegeni hedefin neredeyse iki katı ısıtacak politikalar izliyorlar. Dünya liderleri sözlerini tutmak için, her yıl atmosfere salınan sera gazı emisyonunu keskin şekilde azaltmalılar. Sera gazı emisyonunun bu on yılın sonuna kadar yüzde 45 azaltılması ve 2050’de net sıfır emisyona ulaşılması gerekiyor. Bu devasa dönüşümde kritik rolü, fosil yakıtlar ile kömür, petrol ya da doğal gaz yakılarak yapılan işler yerine pak kaynaklardan üretilen elektrik kullanmak oynayacak.
İşte dünyanın pak elektrik karnesi:
Temiz gücün payı
Elektriğin birden fazla, en kirli güç kaynağı olan kömür ve görece biraz daha pak olsa da yeniden iklime ziyanlı olan doğal gaz kullanılarak üretiliyor. Bu yakıtları yakmak, Dünya etrafında bir sera üzere davranan, gezegeni ısıtan ve çok hava olaylarını kötüleştiren gazlar salınmasına neden oluyor.
Dünya elektriğinin yalnızca yüzde 40’tan azı güneş, rüzgar, nükleer ve hidroelektrik üzere düşük karbonlu kaynaklardan üretiliyor.
Yenilenebilir gücün global elektrik üretimindeki hissesi son on yılda süratle artarken, nükleerin hissesi düştü. Fosil yakıtların rolü ise çabucak hemen sabit kaldı.
Temiz elektrik artıyor, lakin kömür ve gaz da öyle
Elektriğe olan talep son 20 yılda neredeyse ikiye katlandı. Hayat standartlarının süratle yükseldiği, hükümetlerin kırsalda ve genişleyen kentlerde insanlara birinci kere elektrik götürdüğü Çin ve Hindistan üzere ülkelerde beşerler daha çok kömür yakmaya başladı. Elektriğin daha pak hale geldiği ABD ve Avrupa üzere güçlü ülkelerde ise beşerler temel elektrik kaynağı olarak kömürden doğalgaza geçti.
Güneş, rüzgar ve hidroelektrik üzere yenilenebilir güç kaynakları dünyanın elektrik üretiminin dörtte birini oluşturuyor.
Güneş ve rüzgar fosil yakıttan ucuz
Yenilenebilir gücün yükselişi daha da hızlanacak. Üreticiler daha fazla güneş paneli ve rüzgar türbini inşa ettikçe teknolojiler de gelişti ve sanayi daha verimli hale geldi. Bu da onları daha ucuz ve üretimi kolay kılmaya başladı. Güneş ya da rüzgardan elektrik üretmenin maliyeti fosil yakıtlarla rekabet edebilmelerine imkan sağlayacak kadar düştü. Dünyanın pek çok yerinde yeni bir güneş gücü santrali kurmak, yeni bir kömür santrali inşa etmek bir yana, var olanı işletmeye devam etmekten bile daha ucuz.
Bu hesaba fosil yakıt kullanımıyla oluşan kirli havayı solumanın sıhhate olumsuz tesiri dahil bile değil.
Dönüşüm güçlü ülkeler için daha ucuz
Paris merkezli Memleketler arası Güç Ajansı’na göre, temiz enerji yatırımlarının 2022’de 1 trilyon 4 milyar Euro’ya ulaşması bekleniyor. Ancak büyümenin neredeyse tamamı, yeni altyapıyı finanse etmenin daha ucuz olduğu zengin ülkeler ve Çin’de gerçekleşiyor. Orta gelirli ülkeler projeler için kredi bulmakta zorlanırken finansman maliyetleri de iki kat daha yüksek ölçüye mal oluyor. 600 milyon insanın elektriğe erişemediği Sahraaltı Afrika’da finansman bulmak özellikle zor.
Zengin ülkeler, emisyon azaltımına yardım etmek ve daha sıcak bir dünyaya uyum sağlamalarını kolaylaştırmak için 2020’ye kadar fakir ülkelere yıllık 100 milyar dolar yardım kelamı verdi. Fakat bu kelam tutulmadı, hesaplamalar 2020’de kamu ve özel kesimin toplamda yalnızca 83 milyar dolar sağladığını gösteriyor.
1,5 derece kelamını tutmak için ne yapılmalı
Düşük karbonlu gücün toplam içindeki hissesi artıyor. Lakin, İklim Hareketi Takipçisi (Climate Action Tracker) ve Dünya Kaynakları Enstitüsü (World Resources Institute) isimli etraf örgütlerinin araştırmasına nazaran, global yüzey sıcaklığı artışını 1,5 derecede durdurabilmek için pak güç, artık olduğundan altı kat daha süratli büyümeli.
Emisyon azaltımı konusunda dünya başkanlarının verdiği kelamların karşılanabilmesi için, elektrik üretimi bu on yılın sonunda artık olduğundan iki kat daha pak olmalı. Güçlü ülkeler atmosferden karbon da çekerek 2035’e, dünyanın kalanı ise 2040’a kadar net sıfır emisyon gayelerine ulaşmalı.
